Goed oud worden vraagt ook iets van de omgeving

Goed oud worden? Wat is het eigenlijk? En hoe doe je dat? In aanloop naar het Blue Zone festival komt een aantal sprekers aan het woord. Dit keer kun je lezen over wat professor Anja Machielse, emeritus hoogleraar humanisme en sociale weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek, vindt van goed ouder worden.

Anja heeft jarenlang onderzoek gedaan naar sociale relaties, kwetsbaarheid en eenzaamheid. Zij vindt dat er een ander perspectief op ouderen nodig is. Nog te vaak ziet zij dat ouderen aan de kant worden geschoven. “Je laat talenten onbenut. En ouderen gaan zich ook gedragen alsof ze niet meer bijdragen.” Wat vinden ouderen zelf belangrijk? Naast de basisbehoeften zoals veiligheid en een dak boven het hoofd zijn de sociale behoeften belangrijk. Dat betreft liefde en het gevoel van erbij horen. Daarnaast gaat het ook om zingeving. Om betekenisvol leven. Het is fijn als ouderen hun leven kunnen leiden volgens hun eigen waarden, doen wat zij zelf belangrijk vinden. Uit haar jarenlange onderzoek naar ouder worden en eenzaamheid weet ze dat bij het ouder worden het belang van sociale relaties toeneemt. Een oudere krijgt meer te maken met verlieservaringen. Het netwerk krimpt, de gezondheid gaat achteruit, de sociale rol verandert, zeker als iemand stopt met werken. Die verlieservaringen leiden tot levensvragen over kwetsbaarheid, afhankelijkheid, eenzaamheid en zingeving.

Anja verwijst naar onderzoek van onder andere Laura Carstensen waaruit blijkt dat ouderen selectiever worden in hun contacten. Ouderen hebben meer behoefte aan emotionele nabijheid, aan diepgaande contacten in plaats van oppervlakkige. Anja ziet hier een paradox ontstaan: ouderen hebben behoefte aan betekenisvol contact en tegelijkertijd zijn er minder mogelijkheden omdat het netwerk krimpt, mensen uit hun netwerk wegvallen door sterfte of ziekte en omdat de beperkingen toenemen. Mensen kunnen door gezondheidsproblemen minder ondernemen of door mobiliteitsproblemen minder aan activiteiten buiten de deur deelnemen.

De term ‘veerkracht’ duikt overal op bij praten over ouder worden. Anja vindt het een ingewikkelde term. “Het wordt gebruikt alsof het een eigenschap is. Het gaat over omgaan met veranderingen, met doorgaan met leven, het bijstellen van verwachtingen. Veerkracht is niet alleen een eigenschap. Het vraagt iets van een relatie. Hoe helpen mensen jou om veerkrachtig te zijn?” Wat is goed ouder worden? Anja: “Goed ouder worden is een goed leven leiden samen met anderen. Een leven dat klopt met wat je belangrijk vindt, een leven waarin je het beste uit jezelf kunt halen, een leven waarin verliezen een plek krijgt. Goed ouder worden vraagt ook wat van de omgeving. Zijn er in de buurt voorzieningen en buurtbewoners, vrijwilligers, professionals die hulp en ondersteuning kunnen (en willen) bieden. Zijn er plekken van ontmoeting? Zijn er mogelijkheden voor participatie? Volgens Anja kunnen ouderen veel kennis en ervaring doorgeven. Laten we deze ‘generativiteit’ meer zien, benoemen en benutten. Dat helpt ouderen om goed oud te worden en de samenleving heeft daar baat bij.

Meer weten? Anja Machielse geeft een masterclass tijdens het Blue Zone Festival op 20 juni in Zwolle.

Zie voor meer achtergrond over Anja, haar onderzoek en publicaties: anjamachielse.nl.