‘Dat is waar het Blue Zone-concept om draait: geloven dat het werkt en het vervolgens ook mogelijk maken’

Bart Van Harten doet dat. Als programmamanager vastgoed bij Vereen in Zwolle past hij de Blue Zone-principes dagelijks toe. Vereen - ontstaan uit de fusie van Driezorg en Zonnehuisgroep IJssel-Vecht - werkt met negen woonzorgcentra en acht locaties voor zelfstandig wonen. Op de website staat: ‘Wij maken van de regio Zwolle dé plek in Nederland om goed oud te worden op eigen wijze.’ Van Harten gelooft dat het kan. ‘Zwolle is een blauwe stad. Zwollenaren heten blauwvingers. Hoe mooi zou het zijn als we hier échte Blue Zones creëren?’

Wereldwijd zijn er vijf erkende plekken waar mensen aantoonbaar ouder worden. En dat is geen toeval. ‘Daar zie je een duidelijk verband tussen zingeving ervaren en ouder worden, tussen mentale en fysieke gezondheid,’ legt Van Harten uit. ‘Stel dat we dat ook hier kunnen laten zien: dat mensen niet alleen ouder, maar ook gelukkiger ouder worden. Dat is waar het Blue Zone-concept om draait: geloven dat het werkt en het vervolgens ook mogelijk maken.’

Huis van de wijk

‘De Blue Zone-principes passen perfect bij het concept van ons Huis van de Wijk, dat we bij Berkumstede ontwikkelen. Onze leus is: van zorg naar leven. We bouwen een leefgemeenschap waar mensen zichzelf kunnen blijven en de regie houden over hun leven, tot de laatste dag.’ De opzet kent een mix van intensieve zorg, sociale huur, middenhuur en enkele vrijesectorwoningen. ‘Berkumstede is nu nog helemaal van ons, maar dat hoeft niet zo te blijven. We schuiven het eigen belang opzij voor het maatschappelijk belang. Intramuraal vastgoed houden we graag in eigen bezit, maar een Huis van de Wijk bouw je niet alleen. Daarom zoeken we actief naar partijen die onze visie delen, zoals de corporatie waarmee we samenwerken. Het wordt van de wijk, en we bouwen het samen met de wijk.’

Van Harten licht toe: ‘We moeten beter luisteren. Naar de mensen zelf, hun familie en omgeving. Wat is voor hen belangrijk? Dat vraagt om een eerlijk proces, vanaf het begin. Geen plannen maken met een klein intern team, maar starten met een lege tafel.’ Dus nodigt hij de buurt uit, de gemeente en andere partners. ‘We stellen de vraag: hoe richten we dit terrein samen in? Natuurlijk brengen we onze eigen visie in - veel groen, openheid, ontmoeting - maar iedereen mag meedenken en bijdragen. Dit gesprek aan de voorkant is essentieel. Het helpt ons het ontwerp en dienstenpakket af te stemmen op wat er echt nodig is. Er is niets radicaals nieuws aan. Het is vooral een overtuiging: wij geloven in deze aanpak, met ruimte voor wat zich aandient.’

Motivatie

Niet alleen de TL-lampen verlichten het personeelskeukentje op Berkumstede; Bart van Harten straalt wanneer hij over zijn plannen spreekt. Al tijdens zijn studie technische bedrijfskunde beseft hij dat hij zijn kennis wil inzetten voor de maatschappelijke sector. ‘Als student dacht ik al na over het clichébeeld van het verzorgingstehuis met de geraniums. Rond mijn achttiende overleed mijn opa. Een half jaar later mijn oma. Ze waren sterk aan elkaar gehecht. Toen voelde ik al: hier is werk te doen. In een verzorgingshuis gaan mensen snel achteruit.’

Toch begint zijn carrière in de bouwwereld. ‘Maar ik miste iets,’ zegt Van Harten. Op 34-jarige leeftijd besloot hij de overstap naar de maatschappelijke sector te maken. Bij Philadelphia, een landelijke organisatie voor gehandicaptenzorg, toetste hij projecten met zijn bedrijfskundige blik. ‘De sector was al ver, merkte ik. Er waren goede financiële regelingen, duidelijke programma’s van eisen en er was sprake van een veel betere integratie in de maatschappij dan vroeger.’ In 2005 zag hij een ontwikkeling: ‘De overheid begon de zorg meer in de wijk te organiseren, vooral in de ouderenzorg. Ik dacht: Daar staat iets te gebeuren waar nog niemand echt grip op heeft.’

Vier jaar geleden stapte Van Harten over naar Driezorg, nu Vereen. ‘Wat me aanspreekt, is dat ontwikkeling altijd vooruitdenken vraagt. Je bouwt aan de toekomst – ook aan die van jezelf. Dat motiveert. Elke zorginstelling zoekt nu antwoorden: Hoe gaan we om met personeelstekorten, méér cliënten en bewoners? Tegelijkertijd spelen andere vraagstukken, zoals woningnood, vereenzaming en het verlies van omzien naar elkaar. Hoe maak je daarin echt verschil? Die vraag vind ik een mooie uitdaging.’

Wooncoöperatie

Tijdens het Blue Zone Festival in Amersfoort volgt Van Harten een sessie van De Rabobank over wooncoöperaties. Het idee spreekt hem direct aan. Het sluit aan bij iets waar hij al over nadacht: een verenigingsvorm waarin bewoners lid worden van een gemeenschap. Op de terugweg belt hij direct zijn contactpersoon bij de corporatie waarmee hij samenwerkt aan het project in Berkumstede. ‘Ik deelde mijn ervaring van het festival en vroeg of hij openstond om deze coöperatievorm verder te verkennen.’

Van Harten pakt door en plant een afspraak met De Rabobank. ‘We staan er allemaal heel positief in. Wat het gaat brengen, weten we nog niet, maar het zet ons aan het denken. We zitten nu in een fase waarin we principekeuzes maken: welke richting slaan we in, welke partijen betrekken we, welke keuzes maken we op het gebied van duurzaamheid?’ Voor Van Harten biedt een wooncoöperatie de kans om, in een tijd van toenemend individualisme, een leefgemeenschap te creëren waar mensen naar elkaar omzien en samenwerken. ‘Het past bij de visie van de partijen waarmee ik werk. Een wooncoöperatie kan mensen verbinden. Die gemeenschap is van iedereen. Als lid van de coöperatie ben je zowel onderdeel van de gemeenschap als medeverantwoordelijk.’

Ruimte om te falen

Van Harten heeft geen blauwdruk, geen kant-en-klare formule. Wel een overtuiging die standhoudt als het spannend wordt. ‘We zien dit project als een doorlopend leerproces. En dat stopt niet bij één locatie. We hebben er zeventien, en alles wat we hier leren nemen we mee naar de rest. Onderweg stuiten we op valkuilen: dingen die we over het hoofd zien, of partijen die minder goed aansluiten. Dat hoort erbij. Misschien moet er zelfs een generatie overheen voor alles echt in elkaar grijpt. Maar de visie verbindt ons. Als je die deelt en de opgave daarop inricht, dan kom je samen verder – ook over domeinen heen. Zo is de tuin of parkomgeving bij ons geen sluitpost meer. We beginnen juist bij de buitenruimte: hoe ziet die eruit, waar ontstaan de verbindingen? Ook sociale cohesie is een uitgangspunt. Daarbij maken we gebruik van bewezen concepten, zoals het klooster: een hofje waar mensen samenleven, elkaar zien en zich verbonden voelen.’

Van Harten wil de kennis en ervaring die hij opdoet graag delen. Hij bezocht beide edities van het Blue Zone Festival en hij sloot zich aan bij ZorgSaamWonen. ‘Je werkt met gelijkgestemden aan dezelfde opgave. Het mooiste zou zijn dat alle zorginstellingen, corporaties en ook brancheverenigingen zoals ActiZ of Aedes zich aansluiten bij deze beweging. Het is uiteindelijk een landelijke opgave.’

Geschreven door: Marga Kroodsma